Het leven van Vincent Leus is verdeeld in een voor en na. Voor 2009 en na 2009. Op 11 november van dat jaar werd zijn achttienjarige dochter Emilie aangereden door een dronken chauffeur. Die had 1,6 promille alcohol in zijn bloed. Dat is drie keer de maximaal toegelaten hoeveelheid. Vijftien jaar en – helaas – veel te veel gelijkaardige voorvallen later, houdt Vincent de herinnering aan zijn dochter levend via het Fonds Emilie Leus. Met sensibiliseringsacties en de financiële ondersteuning van verkeersslachtoffers kaart het fonds aan dat alcohol en autorijden een combinatie is die botst.

“Emilie was pas gestart met haar studies geneeskunde in Gent”, vertelt Vincent Leus. “Als kersvers studente naam ze deel aan de studentendoop, helemaal klaar voor het nieuwe hoofdstuk in haar leven. Op 11 november 2009, ’s ochtends vroeg, vertrok ze met drie medestudenten richting Geraardsbergen om mattentaarten te halen in het kader van een nieuwe opdracht. Zo’n 45 kilometer met de fiets vanuit Gent. Rond half zeven werden de vier studenten in Oosterzele van het fietspad gemaaid door een man onder invloed – een jonge twintiger – die de controle over zijn wagen verloor na een nachtje fuiven.”

Laetitia Vandevelde, achttien jaar, stierf ter plekke. Lauren De Cleyn, zeventien jaar, liet vier uur later op de operatietafel het leven. “Emilie heeft nog twee dagen lang in een diepe coma gevochten. Tot ook zij op vrijdag 13 november overleed. Omringd door haar familie en vrienden. De drie meisjes zijn vermoord door alcohol. Enkel de vierde fietser, Nicolas De Vos, heeft het ongeval overleefd. Hij heeft zijn studies geneeskunde afgerond en is ondertussen radioloog. Ook bij hem staat de dag vanzelfsprekend in zijn geheugen gebeiteld.”

Twee doelen

Een jaar na het ongeval ging Vincent langs bij secundaire scholen om te getuigen over het onderwerp. “De scholen wilden me daarvoor betalen, maar voor mij was dat niet belangrijk. Als ik mijn boodschap maar kon brengen. Zo rees in november 2010 het idee om met het geld een fonds op te richten. Enerzijds om de herinnering aan Emilie levendig te houden, anderzijds om het probleem van de ingeburgerde ‘drink and drive’-mentaliteit aan te kaarten”, legt Vincent uit.

Het Fonds Emilie Leus heeft twee grote doelstellingen voor ogen. “Enerzijds informeren en sensibiliseren, om zo preventief het aantal ongevallen te verminderen. Bij zo’n veertig scholen per jaar ga ik spreken over de gevaren van rijden onder invloed. Daarnaast pleiten we voor alcoholsloten in de wagen en alcoscans in de publieke ruimte. Anderzijds bieden we onder de koepel van de Koning Boudewijnstichting financiële ondersteuning aan groeps- of individuele projecten van verkeersslachtoffers. Een voorbeeld: Michiel is met zijn rolstoel van Alaska naar Mexico gereisd voor een recordpoging – die hij trouwens heeft gehaald. Zijn handbike heeft het fonds toen voor een stuk gefinancierd. Ook de theaterproductie ‘Fractie van een seconde’ van Michael, verkeersslachtoffer, en Stef, spoedverpleegkundige, kan rekenen op onze steun. Zij brengen hun stuk jaarlijks op zo’n 100 plaatsen op de planken. Magnifiek!”

Run for Emilie

Kort nadat het fonds was opgericht, wilden Emilies vrienden en familieleden graag mee geld inzamelen. “Elf jaar lang organiseerden we een Run for Emilie, de Warmathon avant la lettre”, vertelt Vincent. “Bij de eerste editie stond ons doel op 2000 kilometer. Dat hebben we toen zonder enig probleem gehaald, want de opkomst was immens. De laatste editie, in 2023, was uitgegroeid tot een massa-evenement met zo’n 4000 tot 5000 aanwezigen, foodtrucks en een optreden. Ja, dat doet iets met een mens.”

Alcoscan

Een deel van de inkomsten gaat naar het promoten van alcoscans. “Een aantal jaar geleden kreeg ik telefoon van een student handelsingenieur uit Louvain-la-Neuve. Adelin verloor zijn grootmoeder in een ongeval veroorzaakt door een dronken bestuurder. Tijdens zijn Erasmus-uitwisseling ontmoette hij toevallig een oud-studente uit de middelbare school van Emilie. Hij vertelde haar over zijn start-up Fline, een bedrijf dat alcoholscans ontwikkelt. Zij bracht hem verder in contact met ons fonds. Natuurlijk ondersteunen we zijn project maar al te graag.” De blaastoestellen van Fline staan onder andere op Werchter, Pukkelpop en in enkele gekende cafés in Gent, maar je kunt ze ook huren voor privéfeestjes.

De alcoscans hebben voornamelijk een bewustwordingsfunctie. Via een interactieve ademtest vertelt het toestel hoeveel promille er in je bloed zit en stelt het oplossingen of alternatieven voor om veilig de weg op te gaan. “Veel bestuurders beseffen niet hoe snel de alcohol wordt opgenomen. Of ze overschatten zichzelf en denken dat ze nog in staat zijn om te rijden”, merkt Vincent. “Zeker bij mijn generatie zie je dat nog. Toch zijn er meer dan genoeg opties: een taxi bestellen, Get Driven inschakelen ... Ik heb de indruk dat jongeren sneller de reflex hebben om gewoon zélf te bobben, in tegenstelling tot hun ouders.”

Structureel probleem

“Alcohol in het verkeer is een structureel probleem”, vindt Vincent. “Het idee van ‘eentje kan geen kwaad’ is volledig ingeburgerd: op recepties bieden ze je spontaan een cava aan, in heel wat kringen heerst er groepsdruk en weinig bestuurders stellen hun rijcapaciteiten in vraag. Ten tweede zijn er te weinig controles, de pakkans is te klein. Mijn auto zit boordevol snufjes, maar een alcoholslot zit er niet op. Waarom is dat niet standaard inbegrepen? Ja, dat is duur, maar een mensenleven is niet in geld uit te drukken. En ten derde: áls chauffeurs in een politiecontrole gevat worden, is de straf veel te licht. De bestuurder die Emilie heeft aangereden, kreeg twee jaar rijverbod en een geldboete. Toen wij in beroep gingen, werd dat vijf jaar rijverbod. Meer niet. Dat maakt me zo verschrikkelijk kwaad. Niet verwonderlijk dat de helft van de mensen die voor de politierechtbank verschijnen, recidivisten zijn.”

Een laatste tip van Vincent? “Grijp in als je ziet dat iemand onder invloed achter het stuur wil kruipen. Neem de sleutels af. Bel een taxi. Zorg voor elkaar. Het zou jouw kind maar eens moeten zijn.”